انواع مواد برای پر کردن دندان
در مقاله پیش رو قصد داریم راجع به پرکردن دندان صحبت کنیم، پر کردن دندان یا ترمیم دندان زمانی انجام میشود که قسمتی از بافت دندان در اثر پوسیدگی، شکستگی یا سایش از بین رفته و ما قسمتهای از دست رفته را بوسیله مواد مخصوص جایگزین میکنیم، اولین سوالی که در این رابطه باید پاسخ دهیم اینست که :
از کجا بدانیم دندان ما نیاز به پر کردن دارد؟
بعبارت دیگر از کجا بفهمیم دندان مان دچار شکستگی، سایش یا پوسیدگی شده که بعد برای پرکردن به دندانپزشک مراجعه کنیم؟؟
- شکستگی دندان: معمولا شکستگی دندان طی حادثه ای رخ میدهد و برای فرد قابل تشخیص هست.
- سایش دندان : همیشه بتدریج ایجاد میشود و پس از مدتی باعث ایجاد تغییر در شکل ظاهری دندانها میشود، به اینصورت که سطح دندانها از حالت اولیه که دارای قسمتهای برجسته و فرو رفته است تبدیل به سطحی صاف یا نسبتا صاف میشود. این نوع از سایش عموما هیچ حساسیت و دردی ایجاد نمیکند و فقط تغییر شکل ظاهری بوجود میاورد و اکثرا نیاز به درمان پر کردن نیز ندارد، فقط میتوانیم به کمک وسایلی مانند نایت گارد روند سایش را کندتر کنیم. گاهی سایش در سطوح بیرونی دندان و نزدیک لثه (اکثرا در اثر سایش مسواک) رخ میدهد این نوع از سایش هم میتواند ایجاد درد کند و هم مشکلاتی از لحاظ زیبایی برای فرد ایجاد کند. در هر دو این موارد میتوانیم قسمتهای سایش یافته را ترمیم یا بعبارتی پر کنیم.
- پوسیدگی دندان : علائمی مانند تغییر رنگ بصورت نقطه یا لکه زرد تا قهوه ای و حتی سیاه که قبلا نبوده، حساسیت و درد در هنگام خوردن شیرینی یا ترشی یا هنگام تماس مسواک با دندان دارد. ( درد در موارد دیگر ممکن است نیاز به درمان دیگری داشته باشد)، همچنین ایجاد شدن حفره کوچک روی سطح جونده یا سطوح دیگر دندان میتواند نشاندهنده پوسیدگی دندان باشد. نکته مهمی که باید به خاطر داشته باشیم اینست که گاهی پوسیدگی دندان در مراحل اولیه هیچگونه علامت ظاهری و حتی حساسیت به هیچ نوع محرکی ندارد این نوع پوسیدگی ها طی معاینات دوره ای و توسط دندانپزشک میتواند شناسایی و درمان شود و اگر معاینات دوره ای انجام نشود این پوسیدگی های شناسایی نشده به مرور زمان پیشرفت کرده و در دندان مبتلا ایجاد حفره و یا حساسیت و درد میکند و ممکن است در این مرحله پیشرفت پوسیدگی به اندازه ای شده باشد که نیاز به درمانهای وسیعتر مانند عصب کشی و … نیز باشد. پس برای داشتن دندانهای سالمتر بهتر است معاینات دوره ای دندانپزشکی بین ۴-۶ ماه یکبار انجام شود.
انواع مواد برای پر کردن دندان
و اما پرکردن دندان با چه موادی انجام میشود؟؟ عموما دو نوع ماده بیشترین استفاده را در پر کردن دندان دارند. آمالگام و کامپوزیت.
1. آمالگام ماده فلزی و نقره ای
است. صفت قدیمی در اینجا نه بمعنای کهنه بلکه بمعنای دارای سابقه طولانی و اثبات شده بکار رفته. در واقع باید عرض کنم که آمالگام علی رغم ظاهر نازیبا و نمای فلزی که ممکن است به رنگ سیاه هم تبدیل شود یکی از مناسبترین مواد برای ترمیم مستقیم دندان (منظور پر کردن دندان در مطب است، این واژه در مقابل ترمیم غیر مستقیم که توسط لابراتوار ساخته میشود و موضوع مبحث ما نیست بکار رفته ) هست که تا کنون ساخته شده، مقاومت خوب در برابر سایش و فشارهای جویدن و نیز عدم رشد میکرب ها و در نتیجه عدم ایجاد پوسیدگی در مجاورت سطح فلزی آمالگام دو تا از خصوصیات بسیار خوب و منحصر بفرد آمالگام ها میباشند.
آمالگام (در فارسی قدیم ملغمه هم گفته میشد) از مخلوط کردن ترکیب مشخصی از ذرات فلزی (بیشتر نقره و مس) در جیوه مایع بدست می آید، پس از مخلوط شدن بوسیله دستگاه مخصوص چند دقیقه طول میکشد تا مخلوط فوق از حالت خمیری تبدیل به فلزی یکپارچه و مستحکم شود و این چند دقیقه زمانیست که ما بعنوان دندانپزشک فرصت داریم تا مخلوط آمالگام را داخل حفره دندان قرار دهیم و فرم مناسب بر روی آن ایجاد کنیم. آمالگام به خاطر رنگ تیره ای که دارد فقط برای دندانهای عقبی که در معرض دید نیستند قابل استفاده است.
مزایای آمالگام:
۱. آمالگام دارای طول عمر بالا و تقریبا 10 تا 15 سال است.
۲. آمالگام دارای مقاومت بسیار زیادی برای جویدن غذا هاست.
۳. آمالگام هزینه کمتری نسبت به کامپوزیت ها دارد.
معایب آمالگام :
- از لحاظ ظاهری رنگ آمالگام با رنگ دندان ها مطابقت ندارد و زیبایی دندان ها را به خطر می اندازد.
- بعضی از قسمت های سالم دندان برای از بین بردن پوسیدگی ها، عصب کشی و پرکردن دندان باید حذف شوند.
- از لحاظ رنگ آمیزی آمالگام با یک رنگ ظاهری خاکستری ، در یکدست بودن رنگ دندان ها تداخل ایجاد می کند .
- اگر چه مصرف کردن غذاهای سرد و گرم می توانند به روی کلیه دندان ها تاثیر منفی بگذارند و آنها را پوسیده کنند اما آمالگام در این شرایط مقاومت کمتری دارد و ممکن است ترک بخورد و موجب خالی شدن دندان پوسیده و همچنین شکستگی دندان ها شود.
- درصد کوچکی از افراد (حدود 1%) به جیوه موجود در ترکیبات آمالگام حساسیت دارند .
2. پرکردن دندان با کامپوزیت سفید رنگ
ماده دیگر برای پر کردن دندان کامپوزیت است که در واقع نوعی پلیمر مخصوص و همرنگ دندان هست، این ماده خمیری شکل در رنگهای مختلف که با کدهایی شامل حروف و اعداد ( مثلا A3 , B2 ) نامگذاری شدهاند تولید میشود و هم برای دندانهای جلویی و هم دندانهای عقبی قابل استفاده است، دندانپزشک پس از انتخاب رنگ مناسب مقدار معینی از خمیر را با وسایل مخصوص درون حفره دندان قرار میدهد و فرم مناسب برای آن ایجاد میکند و سپس بوسیله دستگاه مخصوصی که نور آبی رنگی با طول موج و شدت معین تولید میکند کامپوزیت را تحت تابش نور قرار میدهد.
این نور مخصوص باعث تغییر فرم در کامپوزیت شده و از حالت خمیری تبدیل به جامد میشود. در ابتدا که کامپوزیتها به مارکت دندانپزشکی معرفی شدند موادی بودند که نسبت به آمالگام شکننده تر بودند و پس از مدتی دچار انقباض میشدند و این انقباض باعث نفوذ باکتریها و ایجاد پوسیدگی در زیر ترمیم میشد، کامپوزیتهای امروزی نسبت به انواع اولیه بسیار بهبود یافته اند وکمپانیهای سازنده روزبروز با انجام تحقیقات مشغول برطرف کردن اشکالات و تبدیل کردن کامپوزیتها به ماده ایده آل برای پر کردن دندان هستند. ولی بین دندانپزشکان هنوز بحث بر سر اینکه کدام ماده خواص بهتری دارد وجود دارد.
مزایا
۱. از نظر زیبایی کامپوزیت ها به علت همرنگ بودن با رنگ دندان از اهمیت زیادی برخوردارند ، و به دلیل این ویژگی برای ترمیم دندان های جلویی بسیار پر کاربرد هستند.
۲. مواد پرکننده دندانی کامپوزیت با ملکول های دندان پیوند شیمیایی برقرار می کنند و چسبندگی بسیار خوبی با دندان ها دارند .
۳. علاوه بر قابلیت پرکردن دندان، از کامپوزیت ها می توان برای ترمیم شکستگی ها و ظاهر دندان ها هم استفاده کرد .
۴. برای پرکردن دندان با کامپوزیت، نیازی به تراشیدن مقدار زیادی از دندان ها مانند پر کردن با آمالگام نیست و دندان بیمار بسیار آسان تر و سریع تر آماده پر شدن می شود.
معایب کامپوزیت برای پر کردن دندان
۱. مواد پر کننده کامپوزیت معمولا زودتر از آمالگام فرسوده خواهند شد و از بین خواهند رفت ، مخصوصا اگر برای پوسیدگی های دندانی با قطر زیاد استفاده شوند .
۲. به دلیل فرایند طولانی تر استفاده از کامپوزیت نسبت به آمالگام ، زمان این مدل درمان حدودا 20 دقیقه طولانی تر خواهند بود.
۳. بسته به محل یا نوع پوسیدگی دندان ، نیاز به تراشیدن دندان و خارج کردن بافت پوسیده خواهد بود .
۴. هزینه پر کردن با کامپوزیت می تواند تا دو برابر بیشتر از پر کردن با آمالگام باشد.
3. پرکردن دندان با طلا
دو نوع ترمیم دیگر هم وجود دارد که نسبتا کمتر استفاده میشود ، یکی پرکردن با طلا که در قدیم بسیار شایع بود و از ورقه های بسیار نازک طلا (گلد فویل) برای ترمیم حفره دندان استفاده میشود ولی امروزه بخاطر قیمت بالای طلا و وجود مواد جایگزین استفاده از طلا بسیار کم شده. دیگری ترمیمهای غیر مستقیم است که در لابراتوار ساخته میشوند و هم هزینه بیشتر و هم زمان بیشتری نیاز دارند.
مزایا
۱. طول عمر : حد اقل ماندگاری این مواد بین 10 تا 15 سال است.
۲. قدرت : در مقابل فرسایش بر اثر جویدن غذا مقاومند.
۳. زیبایی ظاهری : به نظر برخی از افراد ترکیبات طلایی دوستداشتنی تر از ترکیبات آمالگام و نقره است.
معایب پر کردن دندان ها با ترکیبات طلا
۱. هزینه پرکردن دندان با ترکیبات طلا بسیار زیاد و معمولا 10 برابر بیشتر از آمالگام است.
۲. دفعات ویزیت بیشتر : پرکردن دندان ها با ترکیبات طلا، حداقل نیاز به دو جلسه حضور در مطب دندانپزشک را دارد،لازم بذکر است که به همین دلایل امروزه کمتر از پرکردگی طلا استفاده می شود.
مراحل پرکردن دندان
مراحل درمان پر کردن دندان در مطب به این ترتیب هست که :
- ابتدا به کمک معاینه و شاید رادیوگرافی دندان آسیب دیده و حجم آسیب مشخص میشود،
- بعد ماده بیحسی تزریق میشود و پس از حصول بی حسی پوسیدگی برداشته میشود یا اگر سایش و یا شکستگی داشته باشیم حفره ای برای قرار گرفتن ماده ترمیمی ایجاد میشود و نیز لبه های شکستگی در صورت نیاز صاف و منظم میشود، گاهی آسیب منجر به از دست رفتن بیش از یک سطح از دندان میشود که در این موارد برای ایجاد فرم صحیح باید از نوارهایی بنام ماتریکس استفاده کنیم
- سپس در مورد نوع ماده ترمیمی (آمالگام یا کامپوزیت) تصمیم گیری میشود،
- پس از تراش و ماتریکس گذاری ماده پر کردنی درون حفره کم کم قرار داده میشود و فرم مناسب برای آن ایجاد میشود.
- گاهی قبل از قرار دادن ماده ترمیمی از موادی بنام بیس و لاینر (موادی برای کف بندی حفره) استفاده میکنیم و سپس ماده ترمیمی در محل قرار میگیرد.
- بعد از پایان فرم دهی و سفت شدن ماده ترمیمی ارتفاع و تماس با دندان مقابل چک و در صورت نیاز اصلاح میشود و جلسه درمانی به پایان میرسد.
توصیه های بعد از پر کردن دندان
بدلیل وجود بی حسی و تازه بودن ترمیم ( خصوصا در ترمیمهای آمالگام) بهتر است تا چند ساعت از خوردن غذای جویدنی پرهیز شود. در صورتیکه پس از برطرف شدن بی حسی احساس غیر معمول روی پر کردگی وجود داشته باشد یا پر کردگی ما بلند باشد باید به سرعت به دندانپزشک مراجعه شود و اشکال برطرف شود، در صورت تاخیر در اصلاح این موارد خصوصا وقتی پرکردگی بلند باشد بعد از چندین ساعت درد بسیار شدیدی در اثر تماس دندانها با یکدیگر در دندان پر شده ایجاد میشود که علت آن فشار بر بافتهای اطراف دندان پر شده بر اثر بلندی هست. علی رغم شدید بودن درد این موارد تنها با اصلاح ارتفاع خودبخود خوب خواهند شد و جای هیچگونه نگرانی نیست.
